|
мазмунидаги далил келган бўлиши зарур. Шунда бу далил лозимликка қарина бўлади. Қатъий талаб мазмунидаги далил келмаган бўлса шарт инъиқод шарти эмас, афзаллик шарти бўлиб қолади. Инъиқод шарти учун қатъий талаб мазмунидаги мана шу етти шарт келган, холос. Шунинг учун шу етти шартнинг ўзигина инъиқод шартлари бўлди. Саҳиҳ далил келган қолган шартлар эса афзаллик шартидир. Шунга биноан масалан халифанинг мужтаҳид бўлиши шарт эмас. Чунки бу тўғрида бирон саҳиҳ насс келмаган. Чунки халифанинг қиладиган иши бошқарувдир. У бошқарув ҳақида сўраб билиши ва бирон мужтаҳидга тақлид қилиб, шу тақлиди бўйича ҳукмларни табанний қилиши мумкин бўлгани учун ижтиҳод қилишга эҳтиёж сезмайди. Шунинг учун мужтаҳид бўлиши зарур эмас. Лекин мужтаҳид бўлиши афзалдир. Агар бундай бўлмаса ҳам унинг номига халифалик битими боғланаверади. Шунингдек халифанинг шижоатли бўлиши ёки фуқарога сиёсат юргизишга ва манфаатларни татбиқ қилишга олиб келувчи раъй соҳибларидан бўлиши ҳам шарт эмас. Чунки бу тўғрида бирон саҳиҳ ҳадис келмаган ва буни инъиқод шарти қилиб қўядиган бирон шаръий ҳукм остига ҳам кирмайди. Гарчи шижоатли, раъй ва ўткир фикр соҳиби бўлиши афзал бўлса ҳам, лекин шарт эмас. Шунингдек халифанинг Қурайшдан бўлиши ҳам шарт эмас. Аммо Муовиядан Росулуллоҳ с.а.в.нинг:
«إِنَّ هَذَا الأَمْرَ فِي قُرَيْشٍ لاَ يُعَادِيهِمْ أَحَدٌ إِلاَّ كَبَّهُ اللَّهُ عَلَى وَجْهِهِ مَا أَقَامُوا الدِّينَ»
«Бу иш Қурайшда бўлади. Модомики улар динни қойим қилар экан бирон кимса уларга душманлик қиладиган бўлса Аллоҳ уни юз тубан қулатади», деганини эшитганлиги ҳақида Бухорий қилган ривоятга келсак, ҳамда Бухорий ва Муслим Ибн Умардан Росулуллоҳ с.а.в.нинг:
«لاَ يَزَالُ هَذَا الأَمْرُ فِي قُرَيْشٍ مَا بَقِيَ مِنْهُمُ اثْنَانِ»
«Бу иш Қурайшда – модомики улардан икки киши қолса ҳам – давом этади», дегани ҳақида қилган ривоятга келсак, халифаликни Қурайшга хос қилиб қўйган бу ва булардан бошқа исноди саҳиҳ ҳадислар хабар бериш сийғасида
34-бет
Бетлар:1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247